Αφορμή για την ενασχόλησή μας με το συγκεκριμένο θέμα έδωσε ο ορισμός μας, ως εισηγητών σε επιμορφωτικό πρόγραμμα του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης – Αυτοδιοίκησης (Ε.Κ.Δ.Δ.- Α) το 2004, στελεχών του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Άμεσης Βοήθειας.
Εκεί μας δόθηκε η ευκαιρία να έρθουμε σε επαφή με τους εξειδικευμένους επιστήμονες του χώρου αλλά και με τα στελέχη που παρέχουν Ψυχοκοινωνική Παρέμβαση.
Αντιληφθήκαμε την σπουδαιότητα του έργου τους, την ανάγκη διασύνδεσης των ομάδων αυτών με τους επιχειρησιακούς φορείς της Πολιτικής Προστασίας, αλλά και την ανάγκη γνώσης του συγκεκριμένου αντικειμένου από τα στελέχη φορέων Πολιτικής Προστασίας ώστε να συμπεριλαμβάνουν στον σχεδιασμό τους δράσεις ψυχοκοινωνικής παρέμβασης.
Στις καταστροφικές πυρκαγιές το καλοκαίρι του 2007, και οι δύο συγγραφείς του παρόντος πονήματος κληθήκαμε να διαχειριστούμε χωρίς κανέναν προηγούμενο σχεδιασμό, χωρίς υποδομές, μια κρίση η οποία δυστυχώς για την κοινωνία μας και την πατρίδα ήταν πρωτοφανή και καταστροφική.
Η εικόνα ήταν «πόλεμος εν ειρήνη». Δεκάδες συνάνθρωποί μας νεκροί, χωριά ολόκληρα κατεστραμμένα, κοινωνικές υποδομές εξαφανισμένες, τεράστια οικολογική καταστροφή, εκατομμύρια στρέμματα φυσικού κάλλους εξαφανίστηκαν, οικονομικές ζημιές τεράστιες.
Η κατάσταση ισορροπούσε σε μια κλωστή. Η κοινωνία μας εύκολα μπορούσε να περάσει από την κατάσταση της κρίσης στην κατάσταση του πανικού. Του ανεξέλεγκτου πανικού με απρόβλεπτα πλέον αποτελέσματα.
Με εφόδια την υπηρεσιακή μας γνώση και εμπειρία, οργανώσαμε, μια ομάδα διαχείρισης κρίσης, στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων του Πυροσβεστικού Σώματος και διαχειριστήκαμε, πιστεύουμε στοιχειωδώς αποδεκτά, την κρίση, ανταποκρινόμενοι στο πρωτόγνωρο για αυτού του είδους τις καταστάσεις.
Σκοπός ήταν ο έλεγχος της κατάστασης, η ανάκτηση της εμπιστοσύνης του κόσμου και η ισορροπία μεταξύ του πραγματικού συμβάντος και του διαθλαστικής πολλές φορές επικοινωνιακής περιγραφής του.
Παράλληλα οι πρώτες παρεμβάσεις είχαν σκοπό να δίδεται με σοβαρό, υπεύθυνο τρόπο η πραγματική διάσταση της κατάστασης, δημιουργώντας συνθήκες ισορροπίας, ικανή συνθήκη ώστε να ενεργοποιηθεί το σύνολο του κεντρικού πολιτειακού μηχανισμού, σε επίπεδα πάνω από αυτά, των επιχειρησιακών φορέων, ώστε να παρέχει όλες τις αναγκαίες δράσεις για την ανακούφιση των πληγέντων και για την αποκατάσταση των βλαβών.
Αυτή η πρωτόγνωρη εμπειρία μας έδειξε στην πράξη το πολύπλευρο της διαχείρισης μιας μεγάλης κρίσης. Κατανοήσαμε την αναγκαιότητα της γνώσης και της προετοιμασίας, παρεμβάσεων που πρέπει να απαντούν άμεσα στις παράλληλες ανάγκες διαχείρισης των θυμάτων, των οικογενειών τους, των διασωστών και των οικείων τους, των ειδικών ευπαθών ομάδων του γενικού πληθυσμού, της ευρύτερης κοινής γνώμης.
Είδαμε την ιδιαίτερη δυσκολία της διαχείρισης μαζικών απωλειών, το επικίνδυνο της διασποράς ανυπόστατων φημών, την ευκολία δημιουργίας πανικού και γενικευμένης αναταραχής. Διαπιστώσαμε την ουσιαστική και επιτακτική ανάγκη για τα στελέχη των επιχειρησιακών φορέων της Πολιτικής Προστασίας, πλέον των επιχειρησιακών τους γνώσεων, να έχουν και εξειδικευμένες γνώσεις σε θέματα διαχείρισης κρίσεων.
Με το συγκεκριμένο μας πόνημα θέλουμε να ανοίξουμε το δημόσιο διάλογο, να φωτίσουμε μια πτυχή στην επιστήμη της διαχείρισης κρίσεων, που πρέπει να ληφθεί σοβαρά από τους έχοντες την ευθύνη των φορέων παροχής υπηρεσιών πολιτικής προστασίας. Η πτυχή αυτή είναι οι ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις προ, κατά τη διάρκεια και μετά, από μια μεγάλη κρίση εξαιτίας μεγάλης καταστροφής.
Στις γραμμές αυτού του πονήματος, προσπαθήσαμε να συγκεντρώσουμε σκέψεις, απόψεις και μέρη από μελέτες και έρευνες ειδικών στο θέμα, να καταθέσουμε σημεία από την δική μας εμπειρία και αντίληψη ως στελέχη του Πυροσβεστικού Σώματος και να δώσουμε μια πρώτη παρουσίαση των βασικών στοιχείων του θέματος ”ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις στη διαχείριση κρίσεων από μαζικές καταστροφές”. Βασικός μας στόχος είναι να προσθέσουμε ένα μικρό – ελάχιστο - λιθαράκι στην διαμόρφωση της όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερης διαχείρισης, των δυστυχώς, αναπόφευκτων καταστροφών.
Παράλληλα πιστεύουμε ότι είναι ιδιαίτερα σημαντικό τα στελέχη, οι προϊστάμενοι και οι επικεφαλής των Υπηρεσιών των Μονάδων, αλλά και των ομάδων επέμβασης και αποκατάστασης να εντοπίζουν και να αναγνωρίζουν τα συμπτώματα, τις αντιδράσεις και τις συνέπειες των προβλημάτων ψυχικής βλάβης στις κοινωνικές ομάδες, αλλά και στο προσωπικό των Υπηρεσιών και των ομάδων επέμβασης, ώστε να μπορούν να ενεργήσουν άμεσα και αποτελεσματικά με σκοπό την αποκατάσταση της ισορροπίας του συστήματος.
Διαχείριση που αποτελεί το αναγκαίο ζητούμενο για την ίδια την υπόσταση της κρατικής μας οντότητας, αλλά και το ύψιστο χρέος κοινωνίας και πολιτείας, απέναντι στο ιερό αγαθό της ζωής, της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος, αλλά και των δημιουργημάτων του πολιτισμού μας.
Αντισττράτηγος ε.α. Π.Σ. Πύραρχος
